Монгол Улсын хэмжээнд 2021 оны байдлаар 31 төрлийн 575.9 мянган халдварт өвчний тохиолдол бүртгэгджээ. Бүртгэгдсэн халдварт өвчний бүтцийг харахад (Ковид-19-өөс бусад) нийт халдварт өвчний 63.1%-ийг бэлгийн замаар дамжих халдварт өвчин эзэлж байна. Энэ нь 2020 онтой харьцуулахад 14.7%-иар өссөн үзүүлэлт байгаа юм.

3 сая хүн амтай улсын хувьд бэлгийн замаар дамжих халдвар халдварт өвчний дунд ийнхүү өндөр хувь эзэлж байгаа нь иргэдийн эрүүл мэндийн суурь мэдлэг, бэлгийн боловсрол төдийлөн хангалттай хэмжээнд байхгүй байгааг дахин илтгэж байгаа болов уу.

Энэ удаагийн нийтлэлээр бил “Адам” эмнэлгийн урологийн эмч Б.Цолмон-той БЗХӨ нь бэлгийн амьдралд болон биеийн ерөнхий эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар ярилцлаа.

– Сайн байна уу. Хамгийн өргөн тархалттай бэлгийн замаар дамжих халдварт ямар өвчин тооцогддог вэ?

– Уншигчдадаа энэ өдрийн мэнд хүргэе. Олон улсын судалгаанд үндэслэн харахад вирусийн халдварууд хамгийн тархалт өндөртэй байдаг. Яг бэлгийн замын халдварт өвчин гээд омог омгоор нь нарийн ярих юм бол маш олон төрлийн өвчин байгаа. Жишээлбэл, бэлгийн хөхөнцөр вирус буюу HPV нь 200-аад хэв шинжтэй. Тэдгээрийн аль нь зонхилон тохиолддог, аль нь бэлгийн замын халдвар үүсгэдэг гэж дэлгэрүүлэх юм бол нэлээдгүй их мэдээлэл болно.

Хэрэв ерөнхийдөө ярих юм бол 15-20 өвчнийг зонхилон тохиолддог гэж харж болно. Ард иргэдийн дунд сайн мэддэг нь тэмбүү, ДОХ, заг хүйтэн гэх өвчлөлүүд байдаг. Үүнийг мөн оношилгоотой холбон тайлбарлаж болох юм. Тэдгээр нь оношилгооны хувьд хялбар, хурдан, өртөг багатай байдаг.

– Бэлгийн замын халдварт өвчний илрүүлгийн тухай та дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгөхгүй юу?

– Ямар өвчин оношлох гэж байгаа гэдгээс хамааран шинжилгээний төрлүүд өөр өөр байна. Тодруулбал, цуснаас дараах төрлийн БЗХӨ-ийг илрүүлэх боломжтой:

  • ДОХ-ын халдвар
  • Тэмбүү
  • 5 гаруй төрлийн вирус (элэгний В,С вирус, токсиплазм, рубелла, HSV буюу херпес симплес вирус, цитомеглавирус)

Харин мазокын шинжилгээгээр:

  • Мөөгөнцөр
  • Заг хүйтэн
  • Трихоминаз
  • Үтрээ болон шээсний сүвэнд үрэвсэл ямар түвшинтэй байна вэ гэдгийг мөн оношлох боломжтой

3 төрлийн PCR шинжилгээ авдаг. Эдгээрт:

  • БЗХӨ-ий 13-19 төрлийн үүсгэгчийг илрүүлэх
  • HPV буюу хүний хөхөнцөр вирусийн хэв шинж тодорхойлох
  • Үтрээний энгийн бактери тодорхойлох

– Бэлгийн замаар дамжих халдвар авсан гэдгээ мэдэхгүй байх магадлалтай юу?

– Хамгийн түгээмэл жишээ татахад өндөр тархалттай заг хүйтэн гэдэг өвчин нь эрэгтэй хүнд илүү мэдрэг буюу халдвар биед орсноос 2-10 хоногийн дараа шинж тэмдэг илэрч эхэлдэг. Тодруулбал, шээхэд хорсох, шээсний сүвнээс ялгадас гарах гэх мэтчилэн. Харин эмэгтэй хүний үтрээнд ямар нэгэн хариу урвал байхгүй, зовуурьгүй байх магадлалтай байдаг. Тэгэхээр хүйсээс хамааран аль нэгэнд нь шинж тэмдэг илэрдэггүй өвчлөлүүд гэж байна. Учир нь эрэгтэй хүний шээсний сүв болон эмэгтэй хүний үтрээ нь бүтцийн хувьд өөр байх ба гаднын биет орж ирэхэд үзүүлэх хариу урвалын хэлбэр нь өөр өөр байгаа юм.

Зонхилон тохиолдох халдваруудын шинж тэмдэг эрэгтэй хүн талаасаа 2-14 хоногийн дараа илрэх боломжтой. Вирусийн халдварууд бол түүнээс удаан хугацаанд шинж тэмдэггүй буюу далд үедээ удаан хугацаанд байх эрсдэлтэй. Жишээ нь тэмбүү өвчний далд үе нь 21-90 хоног байдаг.

– Ямар өвчлөлүүд эрэгтэй эмэгтэй хүмүүст өөр өөр зовуурьтайгаар илэрдэг вэ?

– Ихэвчлэн үтрээний үрэвсэл үүсгэдэг бактериуд байдаг. Бэлгийн замаар дамжих тодорхой тооны халдваруудын тухай л бид яриад байгаа юм. Тэгэхээр эрэгтэй болон эмэгтэй хүний биед аль алинд нь байх ёсгүй бактериуд ороод ирэхээр БЗХӨ болно. Гэвч эмэгтэйд нь байдаг, эрэгтэйд нь байдаггүй бактериуд гэж бий. Жишээлбэл, үтрээнд байх ёстой бактериуд хэт үржиж, хэвийн хэмжээнээсээ ихэссэн тохиолдолд бактерийн гаралтай үтрээний үрэвсэл үүсгэдэг. Энэ тохиолдолд эхнэр нь нөхөртөө тэр бактериа өгч болдог гэсэн үг юм.

Ийм тохиолдолд эхнэр нөхөр хоёр аль аль нь мэргэжлийн эмчид үзүүлж байж ямар эмчилгээ хийлгэхээ шийдэх хэрэгтэй. Тэрнээс эхнэр нь үзүүлээд өөрийн ууж байгаа эмээ нөхөртөө ижил тунгаар өгөх нь тийм ч зохимжтой биш. Ийм асуудал мэр сэр ажиглагддаг. Учир нь эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн эмчилгээний арга мөн хугацаа нь өөр байдаг.

– БЗХӨ нь бэлгийн амьдралд ямар нөлөө үзүүлдэг вэ? Дур тавилт, хөвчрөл гэх мэт?

– Ерөнхийд нь ярих юм бол БЗХӨ нь бэлгийн амьдралд шууд нөлөө үзүүлэх нь харьцангуй бага. Зовуурь илрээгүй ч халдвар авсан тохиолдолд бэлгийн харьцаанд орсон тохиолдол байдаг. Тэгэхээр дур тавилт, хөвчрөлд тийм их нөлөөлдөггүй гэсэн үг юм. Гол сөрөг үр дагавар бол мэдээж халдвар тараах эрсдэл.

Дээр дурдагдсан далд үедээ зовуурь өгдөггүй бактериуд нь удаан хугацаанд эмчлэгдэхгүй, оношлогдохгүй яваад байвал түрүү булчирхайн үрэвсэл үүсэх магадлалтай. Тэгээд ирэхээр дур тавилтад тодорхой хугацаагаар нөлөөлнө.

Нөгөөтээгүүр, хосгүй хүн тохиолдлын бэлгийн харьцаанд орсны дараагаар халдвар авсан тохиолдолд сэтгэл санаанд их нөлөөлдөг. Дараагийн бэлгийн харьцаанд орохдоо халдвар авчих вий гэсэн айдастай болох гэх мэтчилэн. Үүнээс үүдэж сэтгэл санаанаас үүдэлтэй бэлгийн хямрал тохиолдох магадлалтай.

Гэхдээ хүн аль аль талаасаа эрүүл байх шаардлагатай гэдгийг ойлгох нь зүйтэй. Тэгэж байж л эрүүл, асуудалгүй харилцаа үүснэ шүү дээ.

– Тэгвэл БЗХӨ нь биеийн ерөнхий эрүүл мэндэд ямар хор уршигтай вэ?

– Бэлгийн замын халдварт өвчлөл дундаас хамгийн хор хөнөөлтэй нь вирусийн халдварууд юм. Бидний яриад байгаа бэлгийн хомхой, хүний хөхөнцөр вирус буюу HPV, рубелла вирус зэрэг нь үүнд багтана. Хүний хөхөнцөр вирус нь эмэгтэйчүүдэд умайн хүзүүний хорт хавдар үүсэх магадлалыг мөн өндрөөр нэмэгдүүлдэг. Гэхдээ эдгээр нь оношлогдоод тодорхой хугацаанд эмчлэгдэх боломжтой буюу идэвхгүй хэлбэртээ шилждэг. Жишээлбэл, хүний хөхөнцөр вирус эмчилгээ хийлгэж идэвхгүй хэлбэрт шилжсэний дараагаар 1-2 жил дархлаа сайн явах юм бол дахин идэвхжихгүй байх магадлал маш өндөр.

Эсрэгээрээ бэлгийн хомхой нь насан туршид байх эрсдэлтэй. Байнга байгаа гэдэг утгаараа эрүүл мэндэд илүү хор уршигтай гэж үзнэ. Түүнчлэн HSV, рубелла, токсиплазм бактериуд нь ургийн гажиг үүсгэх, амьгүй ураг төрөх, ураг зулбах зэрэг эрсдэлүүдийг тодорхой хэмжээгээр нэмэгдүүлдэг.

Мэдээж хүний биед байх ёсгүй гаднын биет орж ирэхэд асуудал үүсэх нь ойлгомжтой. Үүн дээр хамгийн хамгийн гэж ярих нь тохиромжгүй хэдий ч хор хөнөөлийн хувьд дээрх тодорхойлолтуудыг хэлж болох юм.

– Цаашлаад БЗХӨ нь бусад эрхтний өвчлөл үүсгэх магадлалтай байдаг уу?

– Эмэгтэй хүний шээсний сүв болон үтрээний хоорондох зай маш ойрхон мөн шээсний сүвний урт нь 3-5 см байдаг. Тэгэхээр халдвар авсан тохиолдолд дээшээ цистит буюу давсгийн үрэвсэл үүсгэх магадлалтай. Харин давсгийн үрэвсэл нь удаан хугацаанд явагдах юм бол бөөрний доод замын дамжуулах үрэвсэл үүсгэх магадлалтай.

Эрэгтэй хүний хувьд түрүү булчирхайн үрэвсэл, цөөн тохиолдолд цистит буюу давсгийн үрэвсэл, үрийн цэврүүний үрэвсэл, зарим тохиолдолд удаан хугацаанд өгсөх замаараа явсаар байгаад төмсгийн дайврын үрэвсэл үүсгэх магадлалтай. Цаашлаад төмсгийн дайврыг битүүлэх, үүнээс үүдэж хоёр дагч үргүйдлийг үүсгэх магадлалтай.

Тэгэхээр тухайн дамжин өнгөрөх эд, эрхтнээс хамаараад эрэгтэй эмэгтэй хүмүүст харилцан адилгүй байна гэж ойлгож болох юм.

– Ярилцлагын төгсгөлд та урьдчилан сэргийлэлтийн талаарх багахан зөвлөгөө өгнө үү?

– Хүн өөрөө туулахаас нааш халдвар авах магадлал маш бага гэж боддог. Гэвч халдварын тархалт маш өндөр байгаа юм. Тэгэхээр эрсдэл ямагт байна гэж ойлгох нь зүйтэй.

Урьдчилан сэргийлэлтийн хувьд мэдээж хамгийн энгийн бөгөөд үр дүнтэй арга бол хамгаалалт хэрэглэх явдал. Дараагаар нь бэлгийн нэг, тогтмол хамтрагчтай байх, хоёр талаасаа эрүүл байх шаардлагатай. Мөн урьдчилан сэргийлэх байдлаар тогтмол үзлэг оношилгоонд хамрагдаж хэвших хэрэгтэй. Энэ чинь өөрийнхөө эрүүл мэндэд оруулж буй хөрөнгө оруулалтын нэг хэлбэр шүү дээ.

Эх сурвалж: edoctor